راز موفقیت قدماء

اخلاق پژوهش 2

با نگاهی با آثار و تحقیقات قدماء می بینیم که این آثار بسیار عمیق و دقیق هستند و در عین کمیتی وسیع، ازاستحکام بالائی برخوردار هستند. اگر بخواهیم آثار فاخر گذشته را با پژوهش های امروزی مقایسه کنیم درمی یابیم که آثار قبلی در برخی موارد به لحاظ وسعت و عمق اصلا قابل مقایسه با اثار متاخر نیست.

آثاری که بزرگانی مانند صاحب جواهر، خواجه طوسی، ابن سینا و... به جامعه علمی تقدیم کرده اند حاصل روشی خاص بوده که جای آن روش در عصر ما خالی است.

با توجه به اینکه ابزار و امکانات گسترده امروزی به کمک پژوهشگران آمده و باید تحقیقات بهتری داشته باشند اما این امر تحقق نیافته است و امکانات شگفت آور امروزی هم نتوانسته جای تعمقات گذشتگان را پر کند.

این سوال اساسی پیش می آید که راز موفقیت پیشینیان چه بوده است؟

جواب این سوال به عقیده حضرت آیت الله حائری شیرازی چنین است: راز موفقیت قدماء در روش آنها بوده است. قدماء در تحقیقات علمی، کمال الانقطاع از غیر هدف خود داشته اند. اما در عصر حاضر چنین نیست. 

مقدمه؛ معنای اخلاق پژوهش

اخلاق پژوهش 1

واژه اخلاق، جمع خُلق و در لغت به معنای سرشت و سجیه است معنای اصطلاحی آن نیز برگرفته از معنای لغوی است؛ «خُلق حالتی راسخ برای نفس است که او را به انجام دادن کارهایی بدون اندیشه و تأمل بر می انگیزاند.»

بنابرین؛ خلق خوب و بد دارد،  پایدار و ملکه است و منشا افعال اختیاری است.

علم اخلاق، علمی است که باید و نبایدهای رفتاری را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد.

مدرکات عقل عملی را  به فراخور نیاز به سه بخش تقسیم کرده اند؛ علم اخلاق، که موضوع آن افعال فردی است. علم تدبیر منزل، که موضوع آن تدبیر امور خانواده است. و علم سیاست، که شیوه بهتر اداره کردن جامعه را می آموزد.

به نظر می آید دو نکته اساسی در باب اخلاق قابل عرضه است؛ اول اینکه مدرکات عقل عملی در همه ساحتهای رفتار بشری قابل ارائه است و منحصر به بخش خاصی نیست. و دوم اینکه باید و نبایدها در این حوزه منحصر به مدرکات عقل نظری نیست و شایسته است باید و نبایدهای بشری در آموزه های توحیدی جستجو شود. به عبارت دیگر؛ اخلاق بشری با اخلاق توحیدی رویکردی متفاوت دارند اگر چه در بسیاری موارد به یک رفتار منجر شوند. با توجه به این نکات می‌توان اخلاق پژوهش را چنین تعریف کرد:

علمی تخصصی در حوزه باید و نبایدهای پژوهشی برگرفته از منابع دینی.

در سلسله یادداشتهائی، آموزه های دینی را در این باب مورد بررسی قرار خواهیم داد.